خواص هل؛ دانه معطر

Cardamom

هل گیاهی است که در مناطق حاره و گرم می روید . وطن آن هندوستان می باشد و حدود 80 درصد هل مصرفی دنیا از هندوستان تامین می شود.

نام علمی این گیاه Elettaria cardamomum است.

میوه ی هل، بیضی شکل و به رنگ های زرد، سبز یا سیاه است. دانه های معطر و مطبوعی به رنگ قهوه ای در میوه ی آن وجود دارد که به عنوان ادویه و برای خوشبو کردن نوشیدنی ها و غذاها به مصرف می رسد.

عطر خوش و اثر گرمابخش و اشتهاآور هل، این دانه را به یکی از بهترین طعم دهنده ها برای انواع نوشیدنی، دسر و شیرینی تبدیل می سازد. در هندوستان، خاورمیانه، اروپا و آمریکای لاتین، این ادویه روغنی برای تهیه انواع نان ، کیک و شیرینی ها و همچنین چای و قهوه به کار می رود.

در بسیاری از شیرینی ها و دسرهای سنتی ایرانی نیز از هل کوبیده یا آسیاب شده استفاده می شود.

خواص درمانی:

هل از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

جویدن دانه های هل پس از صرف غذا ضمن کمک به هضم و گوارش بهتر غذا، می تواند بوی نامطبوع دهان(مثل بوی سیر و پیاز) را نیز خنثی کند.

دانه های هل خواص گرمابخشی داشته و معده و روده ها را تقویت می کنند.

هل اشتها را تحریک می کند و عمل هضم غذا را بهبود می بخشد.

نوشیدن دم کرده ی داغ آن موجب تسکین کولیت، سوءهاضمه، باد نفخ، حالت تهوع و بی حالی شده و مانع ترشح زیاد اسید معده می شود.

یکی از خواص ویژه و بسیار ارزشمند هل، جلوگیری از تشکیل خلط در گلو است. از این رو می توان آن را به محصولات لبنی و پودینگ ها افزود تا اثر شیر را که موجب تشکیل خلط در گلو می شود خنثی کرده و به هضم آن نیز کمک کند.

دانه های هل خاصیت داروی اکسپکتورانت را دارد و سینوس ها و برونش ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاک می کنند.

هل چنان که ذکر شد خواص گرمابخش و انرژی زا دارد از این رو به بهبود روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته کمک می کند، اضطراب و نگرانی را کاهش می دهد و در رفع افسردگی موثر است.

هل همچنین کلیه ها را تقویت می کند و گفته می شود برای درمان شب ادراری کودکان مفید است.

دیگر خواص هل عبارتند از:

- تقویت کنده قلب است.

- بادشکن بوده و گاز معده و روده را از بدن خارج می سازد.

- تقویت کننده بدن است.

- ادرار آور است.

- قاعدگی را باز می کند.

- زخم های دهان را برطرف می کند، بدین منظور دم کرده هل را در دهان قرقره کنید.

- خوشبو کننده دهان است.

- برای تسکین درد گوش ، گرد هل را در گوش بریزید.

- تب را پایین می آورد.

- معالج سرماخوردگی است.

- برای تسکین درد روماتیسم مفید است.

- ضد مسمومیت است.

- برای رفع بیماری های چشم مفید است.

تهیه دم کرده هل:

مقدار 30 گرم هل کوبیده را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به مدت 10 دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و بنوشید. هل را همچنین می توان موقع دم کردن چای، به آن اضافه کرد.

تهیه یک دم کرده دارویی با هل:

برای تهیه یک دم کرده ی گیاهی معطر و آرام بخش و خوش طعم، 4 عدد دانه هل را همراه با 4 عدد دانه فلفل سیاه، 4عدد دانه میخک، یک قطعه دارچین نکوبیده و چند حلقه نازک زنجبیل تازه در 600 میلی لیتر آب بریزید. آن را به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم قرار دهید، اما مواظب باشید نجوشد.

دم کرده را صاف کنید و به صورت داغ همراه با کمی شیر یا عسل بنوشید.

نوشیدن این دم کرده دو بار در روز، درمانی فوق العاده برای سرفه و سرماخوردگی است.

مضرات مصرف زیاد هل:

مصرف زیاد هل برای روده ها مضر است. برای رفع این مشکل، آن را باید با کتیرا خورد.

منابع:

زردچوبه و خواص آن

Turmeric

زردچوبه گیاهی است علفی، پایا و دارای ریزوم هایی که از آن ساقه ی هوایی به ارتفاع یک تا یک و نیم متر خارج می شود. برگ های این گیاه در قاعده ی ساقه، تقریباً غلاف دارد و در بالای ساقه، بدون غلاف هستند. ساقه ی گل دار از بین برگ ها خارج شده و به رنگ سبز مایل به زرد یا زرد است. قسمت مورد استفاده، ریزوم ها است که کشت کاران پس از کندن و بیرون آوردن آن از زمین، ریشه های فرعی را جدا کرده و پس از شست و شو، در آفتاب، خشک می کنند؛ سپس به مصرف می رسانند. زردچوبه در ایران نمی روید و جزء اقلام وارداتی است.

تاریخچه:

زردچوبه طعمی تلخ و تند دارد و از اجزای اصلی پودرهای کاری و برخی از انواع خردل است. پودر و اولئورزین زردچوبه در صنعت آشپزی به عنوان طعم دهنده ی غذا، بسیار استفاده می شود. زردچوبه در طب آسیایی، از گذشته های دور کاربرد داشته است. در طب چینی، برای درمان مشکلات متفاوتی نظیر بواسیر و نفخ، به کار می رفته، هم چنین به شکل ضماد و پماد به عنوان مسکن و برای درمان عفونت های قارچی نظیر کچلی، به طور موضعی کاربرد داشته است. از زردچوبه برای کنترل زردی و هپاتیت، و از روغن آن نیز گاهی در عطر سازی استفاده می شود.

منبع جغرافیایی:

زردچوبه در نواحی گرم آسیا و آفریقا کشت می گردد. بیشترین صادرات این محصول از کشورهای هند، اندونزی و چین صورت می گیرد.

ترکیبات مهم:

مهم ترین ترکیبات زردچوبه پیگمان های زرد رنگی، از دسته کورکومینوزیدها هستند. این مواد به میزان 3 تا 5 درصد زردچوبه را تشکیل می دهند و ترکیبات اصلی آن شامل کورکومین و دزوکسی کورکومین هستند.

ترکیبات دیگر شامل اسانس به میزان 3 تا 7 درصد است که مهم ترین مواد آن شامل بیس آبولن، گواین، ژرماکرن، تورمرون، زینجیبرن و کورلون هستند.

با توجه به مقادیر متفاوت مشتقات بیس آبولن در گونه های مختل زردچوبه، می توان گونه های مختلف آن را تشخیص داد.

چون ترکیبات و در نتیجه خواص گونه های مختلف زردچوبه تا حد زیادی به هم شبیه هستند، لذا از ریزوم سه گونه دیگر از جمله  Curcuma phaeocaulis , Curcuma kwangsiensis Curcuma wenyujin  به عنوان زردچوبه استفاده می شود.

اثرات مهم:

مهم ترین خاصیت زردچوبه، خاصیت صفرا آوری آن است. از دیگر خواص آن اثرات ضد التهاب، ضد سموم بعضی مارها، ضد سموم کبدی، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد نفخ و مقوی معده هستند.

شرح بعضی خواص مهم آن عبارتند از:

خاصیت ضد اکسیدان:

این خاصیت مربوط به هر دو دسته مواد محلول در آب و چربی آن است. این خاصیت زردچوبه قوی تر از ویتامین E است.

خاصیت ضد سرطان:

این خاصیت را مربوط به اثرات ضد اکسیدان مستقیم یا از طریق خنثی کردن رادیکال های آزاد و یا خنثی کردن بعضی از مواد موثر کارسینوژن می دانند که در آزمایشات داخل و خارج از بدن به اثبات رسیده است.

خاصیت ضد ورم:

خاصیت ضد ورم زردچوبه مشابه اثر کورتیزون یا فنیل بوتازون است.

زردچوبه و بیماری قلبی – عروقی:

زردچوبه دارای خاصیت کاهش کلسترول و جلوگیری از چسبندگی پلاکت ها است.

زردچوبه و کبد: 

از نظر محافظتی اثراتی شبیه به گلی سریزین یا سیلی مارین را ایجاد می کند.

روده ای – معده ای:

زردچوبه دارای اثر ضد نفخ و ازدیاد آنزیم های روده و معده است. مقدار زیاد آن ممکن است باعث زخم شود؛ ولی مقدار کم آن باعث افزایش ترشحات معده شده و از زخم حاصل از استرس، الکل و ایندومتاسین جلوگیری می کند.

ویژگی ضد میکروبی زردچوبه:

اسانس زردچوبه دارای خاصیت ضد میکروبی به روی بسیاری از میکروارگانیسم ها از جمله استافیلوکوک، استرپتوکوک، کلستریدیوم، سارسینا، کورینه باکتریوم و خاصیت ضد قارچی است.

مقدار مصرف

مقدار مصرف دارویی روزانه زردچوبه حدود 5/1 تا 3 گرم است که می توان در دوزهای نیم تا یک گرمی در سه نوبت مصرف کرد. هم چنین بهتر است از فرآورده های استاندارد شده به عنوان دارو مصرف شوند.

فرآورده های دارویی:

حدود 70 فرآورده دارویی از زردچوبه در نقاط مختلف جهان تهیه و مصرف می شوند. بیشتر این محصولات مربوط  به بر طرف کردن مشکلات صفرا و به عنوان صفرا آور هستند. از زردچوبه به صورت پودر در تغذیه  مصرف می شود. هم چنین به صورت مخلوط به شکل ادویه در جهان مصرف زیادی دارد و یکی از پُر مصرف ترین اشکال آن به صورت پودر کاری است. هم چنین تنتور زردچوبه  نیز تهیه شده که مقدار مصرف آن نیم تا یک میلی لیتر سه بار در روز می باشد.

عوارضی جانبی:

مطالعات روی کشت سلول نشان می دهد که کورکومینوزیدها می توانند اثرات سیتوتوکسیک (کشنده ی سلول) داشته باشند؛ ولی این موضوع در اثر مصرف زردچوبه در انسان گزارش نشده است.

همین مواد ممکن است باعث تغییرات شکل زخم معده شوند.

مهم ترین اثرات گزارش شده زردچوبه:

ضد آمیب، ضد درد، ضد اسید معده، ضد آرتریت، ضد باکتری، پادزهر آرسنیک، ضد ادم، ضد حساسیت، ضد سرطان، ضد ویروس ایدز، ضد موتاژن، ضد اکسیدان، ضد پسوریازیس، ضد تب، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد زخم معده، ضد نفخ، قابض، ادرارآور، خلط آور، محافظ معده، بندآورنده ی خون، محافظ کبد، کاهش دهنده ی چربی خون، مقوی معده، مقوی رحم، قارچ کش، کرم کش، محرک سیستم ایمنی و محرک ترشح موکوس.

نکات قابل توجه:

1- برای مصرف دارویی زردچوبه، می توان آن را در کپسول های پانصد میلی گرمی ژلاتینی که در داروخانه ها به فروش می رسند، پُر نموده و استفاده کرد.

2- در صورتی که بخواهیم از اثر دارویی زردچوبه استفاده کنیم مسلماً میزان مصرف آن باید بیش از اندازه غذایی و در حد توصیه شده باشد.

3- برای نگه داری زردچوبه نباید از ظروف پلاستیکی استفاده کرد. بهترین ظروف آلومینیومی و شیشه های رنگی (قهوه ای) می باشند. هم چنین درب ظرف باید کاملا بسته باشد.

4- ریشه و ریزوم زردچوبه که پودر نشده است در برابر حرارت مقاوم تر از پودر آن است، ولی چون اکثراً پودر زردچوبه در بازار مصرف به فروش می رسد، برای نگه داری طولانی مدت آن بهتر است در جای خنک نگه داری شود.

5- چون بخشی از اثرات زردچوبه مربوط به رایحه (اسانس) آن می باشد که در اثر حرارت و یا مرور زمان کاسته می شود، لذا زردچوبه کهنه دارای خواصی کمتر از زردچوبه تازه است.

6- میزان مصرف زردچوبه به عنوان دارویی تا روزی 3 گرم برای اشخاص بالغ بلامانع می باشد. گزارشاتی مبنی بر مصرف 8 تا 10 گرم زردچوبه به طور روزانه در هندوستان بدون اثرات جانبی در انسان به چاپ رسیده است.

دارچین، موثر در درمان بیماری قارچی

یک محقق ایرانی در تحقیقات خود متوجه تأثیر معجزه‌ آسای گیاه دارویی دارچین در درمان بیماری ‌های قارچی شد.

الهه جهان، پژوهشگر جوان ایرانی در گفتگو با خبرنگار علمی خبرگزاری فارس گفت: طب سنتی در کشور ما به دلیل حجم و تنوع گیاهان دارویی سابقه طولانی دارد.

وی افزود: قارچ کاندیدا آلبیکنس استلاتوئید که نوعی مُخمر بیماری زا است، مولد بیماری در دستگاه تناسلی هر دو جنس است. این بیماری به خصوص در زنان بسیار شایع است به طوری که 4.3 درصد زنان در طول عمر خود حداقل یک بار مبتلا می ‌شوند. لزوم درمان گیاهی این بیماری قارچی، طولانی و برگشت ‌پذیر بودن درمان‌ های شیمیایی رایج است.

این پژوهشگر تصریح کرد: این پژوهش با جمع ‌آوری نمونه و تحقیق و آزمایش انجام شد.

وی گفت: در این تحقیق اثر عصاره 8 گیاه دارویی دارچین، آویشن، همیشه بهار، اسطوخودوس، مرزنگوش، سیر، ختمی و بومادران که با استفاده از روش تقطیر با آب(عرق) تهیه شد، در جلوگیری از رشد قارچ کاندیدا آلبیکنس استلاتوئیدس مورد بررسی قرار گرفت.

خواص سماق (Sumac)

نام علمی سماق Rhus coriaria است. "سماق" در قدیم "سماک" نیز تلفظ می‌شده است، در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است.

سُماق درختچه ای است کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد. رنگ میوه ی آن قرمز و قهوه‏ای است (تصویر مجاور) و طعم آن گس است، ولی پس از رسیدن ترش می‏شود. میوه‌ ی سماق پس از کوبیدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهایی مانند کباب استفاده می‌شود.

این گیاه اغلب در مناطق مدیترانه‌، جنوب ایتالیا و آسیای شرقی به ویژه در ایران دیده می ‌شود. انواع متنوعی دارد که برخی از آنها جنبه ‌ی تزیینی‌ داشته و اگر حواسمان نباشد، می ‌تواند موجب مسمومیت و خارش گردد.

در یونان باستان از چوب سماق برای رنگ آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم استفاده می کردند.

در برخی از کشورها از سماق نوشیدنی تهیه می‌ کنند که برای تسکین درد معده و اختلالات گوارشی موثر است.

سماق از نظر طب قدیم، سماق سرد و خشک است.

حال خواص سماق عبارتند از :

- خاصیت ضد میکروبی دارد.

- خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. آنتی اکسیدان ها موادی هستند که از عمل رادیکال های آزاد در بدن جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد با تخریب سلول های بدن نقش مهمی در بروز انواع سرطان دارند. بنابراین آنتی اکسیدان ها از بروز سرطان ها جلوگیری می کنند.

- برای بیماران دیابتی مفید است، زیرا یکی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف در دیابتی ها، ترکیب شدن گلوکز (قند خون) با پروتئین های حیاتی بدن است که به تغییر ساختار شیمیایی و عملکرد این پروتئین ها می انجامد. مطالعات نشان می دهد که سماق تا 81 درصد از بروز این فرایند جلوگیری می کند.

- برای دندان درد مفید است.

- اشتها را تحریک می‌کند.

- به دلیل داشتن تانن فراوان، قابض و پاک کننده معده می‌باشد.

- خاصیت ادرارآور یا دیورتیک دارد.

- تب را پایین می آورد.

- در درمان بیماری‌های روماتیسمی و نقرس موثر است.

- خون را تصفیه می کند و مواد زائد خون (مانند اوره) را دفع می ‌کند.

- لثه‌ها را تقویت کرده و آنها را محکم می ‌سازد.

- برای برطرف شدن تهوع و بی اشتهایی مفید است.

- تقویت کننده ی دستگاه گوارش است.

- از خونریزی معده جلوگیری می‏کند.

- علت افزودن سماق به کباب این است که خوردن گوشت کباب شده باعت تولید آنزیم‌هایی در بدن می‌شود که مضر هستند. سماق می‌تواند اثر این آنزیم ها را خنثی کند.

- در رفع غلظت خون موثر است.

- خوردن گرد سماق با آب سرد از خونریزی داخلی جلوگیری می کند.

- غرغره ی جوشانده سماق برای ورم گلو و دهان مفید است.

- مالیدن آب جوشانده ی سماق روی محل ضربه دیده، از ورم آن جلوگیری می کند.

- گردی که روی میوه سماق می‏نشیند و به آن خاک سماق می‏گویند، بسیار قابض و کمی تلخ است و به علت داشتن املاح، از ترشحات بی رنگ زنانه جلوگیری می‏کند.

- منوراژی (خونریزی رحم) و خونریزی در فواصل قاعدگی را کاهش می دهد.

- خونریزی سینه (هموپتزی) را کم می کند.

- اسهال معمولی و اسهال خونی را برطرف می کند.

- کمپرس با سماق در التیام زخم، سوختگی، اگزما، ترک نوک سینه و عضو ضرب دیده موثر می باشد.

- برای رفع تهوع و استفراغ ، سماق را با زیره و آب سرد مخلوط کرده و مصرف نمایید.

- چای سماق برای کاهش تعریق به کار می رود.

- کسانی که هموروئید (بواسیر) دارند و زنانی که ترشحات بی رنگ زنانه دارند، سماق را جوشانده و داخل لگنی بریزند و در آن بنشینند.

- در قدیم برگ درخت سماق را دم کرده و برای سیاه کردن مو از آن استفاده می کردند.

- در قدیم سماق برای درمان سوزاک و سل به کار می رفته است.

- در قدیم شیره خارج شده از درخت سماق را برای درمان بیماری های دستگاه ادراری به کار می بردند.

هشدارها :

* خوردن سماق تازه باعث مسمومیت می شود. بنابراین فقط باید خشک آن را مصرف نمود.

* به دلیل اینکه طبیعت سماق سرد است، برای افراد سردمزاج مناسب نیست و باید با گیاهان گرم مصرف شود.

* مصرف بیش از حد سماق می ‌تواند مسمومیت زا باشد.

* سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید